नवरात्री सहावा दिवस…. माता श्री कात्यायनी देवी संकलन – अनघा वैद्य

माता श्री कात्यायनी देवी

माता श्री कात्यायनी ही दुर्गा देवीच्या नऊ रूपांपैकी सहावे रूप आहे, जी महादेवी आणि अत्याचारी राक्षस महिषासुराचा वध करणारी देवी आहे. महर्षी कात्यायनांच्या तपश्चर्येवर प्रसन्न होऊन देवीने त्यांची कन्या म्हणून जन्म घेतला, म्हणूनच तिला ‘कात्यायनी’ असे नाव मिळाले. ही देवी धन, धर्म, काम आणि मोक्ष प्रदान करते आणि इच्छित जीवनसाथी मिळवण्यासाठीही तिची पूजा केली जाते.

श्री नैना देवी

श्री नैना देवी मंदिराचा इतिहास हा ५१ शक्तिपीठांपैकी एक असलेल्या स्थळाशी जोडलेला आहे, जिथे देवी सतीचे डोळे पडले होते. हिमाचल प्रदेश आणि उत्तराखंडमध्ये अशी दोन प्रमुख मंदिरे आहेत. या मंदिरांचे महत्त्व आध्यात्मिक आहे, कारण भाविक येथे डोळ्यांच्या आजारातून मुक्ती मिळवण्यासाठी तसेच समृद्धी आणि संरक्षणासाठी प्रार्थना करतात.
दोन प्रमुख मंदिरे: हिमाचल प्रदेशातील बिलासपुर जिल्ह्यातील श्री नैना देवी मंदिर आणि उत्तराखंडमधील नैनीताल येथील श्री नैना देवी मंदिर ही या कथेची दोन प्रमुख स्थळे आहेत.
पुनर्बांधणी: नैनीताल येथील मंदिर भूस्खलनामुळे नष्ट झाले होते, परंतु स्थानिकांच्या भक्तीमुळे १८८३ मध्ये त्याची पुनर्बांधणी करण्यात आली.
नंदा अष्टमीसारख्या सणांच्या वेळी येथे मोठे जत्रेचे आयोजन केले जाते, जिथे हजारो भाविक दर्शनासाठी येतात.

श्री नैना देवी मंदिरात प्राचीन हवन कुंड आहे. असे म्हटले जाते की हे हवन कुंड जगातील पहिले हवन कुंड आहे, जे ज्वलंत आहे, ज्यामध्ये सर्व काही मध्यभागी शोषून घेतले जाते, आपण हवन जितके कराल तितके…. शेष काही रहात नाही. हवन सामग्री मध्यभागी शोषली जाते.

प्राचीन काळात अत्रि, पुलस्त्य आणि पुलह ऋषींना नैनीतालजवळ पाणी मिळाले नाही, त्यांनी एक खड्डा खोदला आणि मान सरोवरचे पाण्याने भरले, जे नैनी तलाव म्हणून प्रसिद्ध झाले. असे म्हटले जाते की त्यामध्ये आंघोळ केल्याने कैलास मान सरोवरमधे स्नान केल्याचे पुण्य मिळते. पवित्र नैना देवीचे मंदिर या तलावाच्या उत्तर दिशेला बांधले आहे.

संकलन – अनघा वैद्य